کتابداری و اطلاع رسانی

این وبلاگ برای شما دوستان کتابدار و کلیه کسانی که به کتاب و کتابداری علاقمند هستند طراحی شده است.

کتابداری و اطلاع رسانی

این وبلاگ برای شما دوستان کتابدار و کلیه کسانی که به کتاب و کتابداری علاقمند هستند طراحی شده است.

شعر کودک ونوجوان

شعر کودک و نوجوان

شعر یکی از مهمترین گونه های ادبی است که خیال انگیزی درونمایه ی آن را تشکیل می دهد که زبان عاطفی و موزون را طلب می کند. شعر کودک نیز از این عناصر بی نیاز نیست. گرچه درونمایه شعر کودک باید از زندگی خود کودک گرفته شده باشد، درونمایه مناسب، خود قالب مناسب را باز خواهد یافت. کودک ارتباط خود را با شعر لالایی و سایر اشعار عامیانه آغاز می کند و ابتدا بیشتر شیفته موسیقی کلام است تا معنی و بتدریج با کسب تجربه در خواندن پا به عرصه شعر ناب می گذارد. متخصصان شعر را زبانی طبیعی کودک می دانند و بر این اعتقادند که شاعران به دلیل روحیه ی خود مرکز گرایی، جان پنداری و شیفتگی به بازی شباهت بسیار با کودکان دارند ودر واقع پهنه ی شعر وامدار دوران کودکی است وبه همین دلیل است که کودکان با شعر رابطه طبیعی برقرار می کنند. تنها تفاوت در شعر کودک با شعر بزرگسالان جهان بینی و نگاه خاص کودک به زندگی است که سبب تفاوت در درونمایه ی شعر کودک می شود و تخیلی متفاوت از جنس تخیل بزرگسالان.

برای شعر کودک استفاده از وزن توصیه می شود، چرا که علاوه بر زیباسازی شعر، به دلیل ایجاز و بازی های کلامی تأثیر شگرفی روی خواننده به جای می گذارد و انتخاب وزن خود در القای حالت خاص مؤثر است. ارزش های رمزی و نمادین در شعر کودک در گرو استفاده از عناصر نمادینی است که برای کودک شناخته شده باشد. اشعار کودک می تواند روایی باشد یا تغزلی. اشعار روایی بیشتر مورد علاقه کودکان در سنین اول دبستان است و اشعار تغزلی پاسخگوی نیاز کودکان در سنین بالاتر. اشعاری با جانمایه ی طنز بسیار با کودکان ارتباط بر قرار می کند چرا که با ویژگی های خود کودک که سرشار از سرزندگی، نشاط، شوخ طبعی و شیطنت است تناسب دارد. شعر آزاد هم می تواند برای سال های آخر کودکی و دوران نوجوانی مورد استفاده قرار بگیرد. کودکان شعرهایی را که می فهمند دوست دارند و از شعرهایی که جنبه ی فضل فروشانه و تعلیمی دارد گریزانند. هر چه سن آن ها بالاتر رود بیشتر به خواندن شعر امروزی روی می آورند، از اشعاری که از ساختار زبانی بازی گونه برخوردارند لذت می برند. تشویق آن ها به شعر گفتن و به صدای بلند برای آن ها شعر خواندن در جلب علاقه آن ها به شعر مؤثر است. شعر کودک باید از درونمایه ای جذاب و ساختاری شگفت انگیز برخوردار بوده و تصویرهای ذهنی آن برای کودکان قابل دستیابی باشد و در مجموع سبب شادی آن ها باشد، برای آن ها خاطرات خوش به وجود آورد و شوخ طبعی را در آن ها تقویت کند.

شعر به دلیل داشتن عناصر تخیلی نیازمند به تصویر نیست مگر آن که تصویر بتواند دریچه ی جدیدی را به روی خواننده بگشاید و ابعاد پنهان شعر را به او بشناساند.

نوجوان با کسب تجربه ی خواندن شعر در کودکی می تواند شعر مناسب خود را از میان اشعار بزرگسال بیابد و می تواند برای گذر از دوره ی انتقال گزیده شعرهای بزرگسالان که با عواطف و احساسات و دل مشغولی های دوره ی نوجوانی مناسب باشد مفید واقع شود.

شعر کودک

پریای نازنین                                                       

چه تونه زار می زنین؟

توی این صحرای دور                                                        made by Laie                     

توی این تنگ غروب

نمی گین برف میاد

نمی گین بارون میاد؟

نمی گین گرگه میاد می خوردتون؟

نمی گین دیبه میاد یه لقمه خام می کندتون؟

نمی ترسین پریا؟ نمیاین به شهر ما؟    (شاملو، 1336، ص 163-164)

این شعر در مورد کنجکاوی کودک

هواپیما

آن بالا بود

نزدیک خورشید

دوست عزیزش

وقتی ابری را دید

در آن شیرجه زد و شنا کرد.                                                

بعد توی کف های سفید

شستشویی کرد.

آه اگر می شد

کمی بمانم

روی بال های نقره ای او

سفری کنم در آسمان

چه کارها که نمی کردم

ستاره ها را دست می انداختم

ابرها را غلغلک می دادم

و با قلم برای ماه

سبیل می کشیدم.    (سدیروپولو، 1374، ص 54)

این شعر دارای وزن برای کودک

گل ها رامن

می بینم گل

می گویم گل

می چینم گل         

می بویم گل

می دانم گل

می خوانم گل                                            

اما هریک

از این گل ها

دارد نامی

نامی زیبا

یا پیامی

از رویی خوش

از بویی خوش     (کیانوش، طوطی سبز هندی، 1369، ص 19-20)

شعر کودک روایی

یک گلوله برفی برای خودم در ست کردم            

آنقدر گرد و خوشگل که فکرش را هم نمی توان بکنی

بعد فکر کردم برای خودم نگهش دارم.

پیش خودم بخوابانمش.   

برایش لباس خواب درست کردم

یک بالش هم برای زیر سرش

دیشب دیدم گذاشته رفته

اما پیش از رفتن جایش را خیس کرده بود  (سیلور استاین)

شعر کودک تغزلی

کو کجاست

ماه نیست

پس چه شد؟

مثل رنگ                                                   

خورد شد

تکه تکه تکه شد

هر ستاره تکه ای                 

کو کجاست؟

ماه نیست

پس چه شد؟

 مثل برف

آب شد

چکه، چکه چکه شد

هر ستاره چکه ای

شعر نوجوان

برای قلب من،

این خانه چه کوچک است،

برای در د من

این دریا،

برای عشق من،

این جهان،

 قایق اندوه من                          

روی ساحل سال ها

شکسته است

مرا سیبی دهید        (چهکندی نژاد، 1366، ص 61)

منبع: ادبیات کودکان و نوجوانان و ترویج خواندن/ ثریا قزل ایاغ

نظرات 0 + ارسال نظر
برای نمایش آواتار خود در این وبلاگ در سایت Gravatar.com ثبت نام کنید. (راهنما)
ایمیل شما بعد از ثبت نمایش داده نخواهد شد