کتابخانه روستایی

کتابخانه های روستایی

ارزش خدمات فرهنگی روستاها به علت پراکندگی جمعیت روستایی و سطح سواد آن ها همواره با مشکلاتی روبرو بوده است. برای دریافت محصولات فرهنگی و اطلاعاتی از طریق نهادهای اطلاع رسانی، روستاها نیازمند کتابخانه های روستایی به عنوان نهادی آموزشی، فرهنگی و اجتماعی هستند. این کتابخانه ها نقش بارزی در بهبود شرایط زندگی روستاییان ایفا می کنند. اطلاعات بخش حیاتی و جدایی ناپذیر برای توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جوامع قلمداد می شود. نبود اطلاعات در جوامع روستایی تا حدی در ضعف توانایی بخش روستایی دخیل بوده است. اطلاعات به عنوان یک منبع تصمیم گیری در امور اقتصادی، روزمره و اجتماعی برای یک فرد روستایی اهمیت دارد.

دسترسی سریع به اطلاعات در زمینه های کشاورزی و فن آوری های جدید توسعه در امور مربوط به پزشکی و بهداشت و سایر امور فرهنگی و اجتماعی می تواند ضامن پایداری و بقای جوامع روستایی باشد. پیشرفت جوامع روستایی در قرن حاضر به این نکته  اساسی بستگی دارد که آن ها برای تأمین رفاه وسعادت خود چگونه با اطلاعات بومی و علمی و غیره برخورد می کنند و چگونه به ذخیره، سازماندهی و اشاعه اطلاعات می پردازند. کتابخانه های روستایی، قطع نظر از شکل و میزان امکانات آن ها، به منزله یک نهاد اجتماعی و بخش جدایی ناپذیر سازمان اجتماعی روستا محسوب می شوند. در این راستا نقش و کارکرد اصلی این نهادها، تهیه، ذخیره، سازماندهی و اشاعه اطلاعات بومی، منطقه ای، ملب وبین المللی بر اساس خواست و نیاز های واقعی روستاییان است.

به طور کلی دو وطیفه اصلی را می توان برای کتابخانه نام برد: یکی آموزش و دیگری سرگرمی. یک فرد آموزش دیده ی روستایی قادر است بیاموزد که چگونه آموزش ببیند و نیز چگونه یادگیری را به طور پیوسته و از طریق آموزش مادام العمر دنبال کند. کتابخانه های روستایی با به وجود آوردن فرصت های آموزشی بر مبنای نیازها و ایجاد فرصت های اجتماعی و فرهنگی، می توانند نقش و وظیفه ی اصلی خود را در ارتقای این نقش ارزشمند جامعه به منصه ی ظهور برسانند. این مهم از طریق تجهیز و آماده سازی یک نهاد به نام کتابخانه روستایی به عنوان نهادهای اجتماعی که  دارای هدف اجتماعی است صورت می گیرد، تا روستاییان را به افرادی آگاه، جستجوگر و مشارکت جو در فرآیندهای توسعه ملی مبدل کند.

تا سال 1379، حدود 1800 باب کتابخانه روستایی در کل کشور وجود داشته است. تعداد کتابخانه های روستایی بعد انقلاب با فرازونشیب های بسیاری مواجه بوده است. در صورتی که سیر تشکیل و گسترش کتابخانه های روستایی را از سال 1339 تا 1379 مورد مطالعه قرار دهیم؛ می بینیم که برای مثال در سال های 58 و 59، 70 و76 این روند سیر صعودی داشته و در بعضی از سال های دیگر کند بوده است.

با نظری به پراکندگی کتابخانه های روستایی در مناطق مختلف کشور، استضعاف بیشتر استان های محروم از لحاظ دسترسی به منابع کتابخانه ها مشهودتر می شود. این در حالی است که این استان ها با توجه به فقر فرهنگی خود از یک نظر مربوط به عدم دسترسی به نهادهای اطلاع رسانی است، نیاز بیشتری به جذب امکانات اطلاع رسانی دارند. برای خدمات اطلاعاتی در این مناطق ویژه روستاهای پراکنده، استفاده از نوعی کتابخانه سیار که شعبه ای از یک کتابخانه عمومی یا منطقه ای باشد و کارمندان آن نیز از همان کتابخانه تأمین شوند، و همچنین کتابخانه های پستی مطلوبتر است.

یکی از مشکلات مناطق کشور تنوع آب و هوایی می باشد. لذا برخی مناطق روستایی، منطقی ترین راه استفتده از کتابخانه های سیار روستایی به جای کتابخانه های ثابت است. لازم است این مناطق را کارشناسان به دفت مشخص کنند و کتابخانه های سیار تحت نظارت و سرپرستی کتابخانه های ثابت عمومی استانی به وجود می آیند. 

                                     

کتابخانه های سیار به ویژه درمناطقی که عشایر زندگی می کنند، برای ارائه خدمات اطلاعاتی متناسب با شرایط آنان، ضروری است. در مورد عشایر، توجه به ویژگی های اجتماعی اقتصادی و مسیرهای کوچ آن ها باید برنامه ریزی های اطلاع رسانی مد نظر باشد.

منبع: جغرافیای شهری و روستاشناسی