شیوه جذب نوسوادان به کتابخانه

امروزه مسئله بازگشت به بی سوادی مشکل اصلی کشورهای در حال رشد است. تجربه نشان می دهد که عدم برنامه ریزی برای تداوم سواد جز بازگشت به بی سواد ی و از از دست رفتن تلاش ها و امکانات گذشته نتیجه ای نداشته است. برای جلوگیری از این مسئله لازم است نوسوادان تحت پوشش برنامه ای ویژه ای قرار گیرند و امکان تداوم سواد آموزی برای آنان فراهم شود. تهیه و تولید مواد سازنده ی خواندنی، ایجاد محیط مساعد برای سواد آموزی و مشارکت نوسوادان در تصمیم گیری ها زمینه هایی برای تداوم سوادآموزی اند.

منابع ساده ی خواندنی را می توان به اشکال مختلف تهیه کرد. کتابها و مطالبی که به صورت مقالات کوتاه و ساده تهیه می شوند و حاوی اطلاعات عملی مربوط به زندگی روزمره اند ممکن است مفید واقع شود. سازمان یونسکو در کشورهای مختلف با همکاری مراکز محلی در تهیه این نوع منابع فعالیتهایی دارد. در ایران قبل از انقلاب، کمیته ملی پیکار جهانی با بی سوادی و بعد از انقلاب نهضت سواد آموزی و مراکز دیگر در این زمینه فعالیت داشته و با انتشارات نشریات مختلف ویژه نوسوادان و یا مطبوعات روستایی گامی در این جهت برداشته اند. تقویم، جزوه و پوستر از جمله موارد دیگری است که می توان به صورت انبوه تولید کرد و اطاعات ملی  و موضاعات مورد علاقه نوسوادان را اشاعه داد.

حضور مداوم کلملت مکتوب در زندگی روزمره نوسوادان در ایجاد محیط مساعد برای سواد آموزی مؤثر است، زیرا در محیط فاقد نگارش عملا امکانی برای کاربرد تقویت آنچه نوسواد در جلسات رسمی درس یاد می گیرد وجود ندارد. استفاه از رسانه های گروهی هم برای تبلیغ و هم برای اجرای برنامه های سواد آموزی از عوامل مؤثر در این زمینه است.

برنامه آموزش سواد، پس از سواد آموزی باید تغییرات مثبتی در زندگی نوسوادان ایجاد کند و آنها را به مشارکت در تصمیم گیری ها تشویق کند. شرکت در انتشار نشریات مربوط به سواد آموزی و نوسوادان مناسب از مشارکت نوسوادان در این زمینه است.

کتابخانه ها به لحاظ امکاناتی که برای جذب افراد نوسواد دارند از مهمترین مراکز برای تداوم سواد و عرضه ی خدمات نوسوادان محسوب می شود. کتابخانه ها ممکن است مستقلاً  و یا با همکاری دیگر سازمان ها در این مورد فعالیت هایی داشته باشند، اما انجام صحیح کار فقط با برنامه ریزی دقیق انجام پذیر است. در این برنامه ریزی ها به خصوص باید نیروی انسانی و بودجه ی مورد نیاز را به دقت بررسی کرد.

از آنجا که تدام آموزش یزرگسالان به عهده ی کتابخانه های عمومی است و کتابخانه عمومی به همه ی افراد جامعه تعلق دارد و افراد جامعه تضادها و تفاوت هایی با یکدیگر دارند باید به نحوی مجهز شوند که بتوانند با عرضه خدمات پاسخگوی احتیاجات و علایق فردی و گروهی جامعه باشند. بنابراین نقش این کتابخانه ها در آموزش بزرگسالان برزتر از سایر کتابخانه هاست. البته این کتابخانه ها بهتر است با همکاری مراکز دیگر خدمات خود را عرضه کنند و از مزایای این همکاری – یعنی استفاده بهتر و گسترده تر از تجهیزات، امکانات و تبلیغات و همچنین اشتراک در منابع استفاده کنند. عوامل متعددی – از قبیل محیط ظاهری کتابخانه، کارکنان و چگونگی عرضه ی خدمات در کتابخانه، نوع منابع کتابخانه ای و چگونگی تبلیغ خدمات سواد آموزی کتابخانه – در جذب و هدایت نوسوادان به کتابخانه مؤثر است.

کتابخانه های روستایی که خود نوعی کتابخانه عمومی اند نیز می توانند به نوسوادان خدمات مشاوره و راهنمایی عرضه کنند و در زندگی روستاییان نقش مؤثر و فعال داشته باشند. گسترش کتاب و توزیع گسترده ی آن در مناطق روستایی و عقب مانده و فراهم کردن امکان دسترسی به کتاب  برای همه از نیمه دوم قرن بیستم مورد توجه قرار گرفته است و سازمان یونسکو نیز اقدام به برگزاری کنفرانس های بین المللی در این زمینه کرده است. در ایران با توجه به اینکه نوسوادان روستایی از اقشار کم درآمد جامعه اند و خرید و تهیه ی مواد خواندنی برای آن ها دشوار است، لذا ایجاد و تقویت شبکه ی کتابخانه عمومی روستایی و تجهیز آنان با مواد خواندنی ساده و مناسب با سطح خوانایی روستاییان مورد توجه قرار گیرد. ایجاد حلقه های مطالعاتی همراه با تشکیل کلاس ای سوادآموزی وبرگزاری مسابقات کتابخوانی در این کتابخانه ها گامهای مژثری در این زمینه تداوم سواد است.

تجربه ی فعالیت های سوادآموزی سازمانهای مختلف بیانگر این وافعیت است که به  طور کلی برنامه هایی از موفقیت بیشتر برخوردار بود ه اند که با همکاری و پشتیبانی کتابخانه ها انجام نشد ه اند.

در ایران قبل از انقلاب در زمینه ی توزیع کتاب به روستاییان فعالیتهای پراکنده ای صورت گرفت. پس از پیروزی انقلاب اسلامی همکاری به اشکال گوناگون بین مراکز برای ایجاد ارتباط میان سوادآموزی و کتابخانه ها مشهود است. نهضت سواد آموزی از بدو تأسیس برای مبارزه با بی سوادی و تداوم سواد با استفاده از کتابخانه ها و مواد ساده خواندنی طرح های مختلفی داشته است که مهمترین آنها طرح خواندن با خانواده ه، طرح تشکیل کتابخانه ، گروههای پیگیر و طرح کلوپ ترویجی است.