تعریف کتابخانه

تعریف کتابخانه

واژه کتابخانه ترکیبی اضافی است از دو کلمه ی عربی و فارسی کتاب+ خانه؛ کتاب واژه هی عربی به معنای نوشته یا چیزی مکتوب و خانه از ریشه ی پهلوی " خان" به معنای فضا، مکان و اتاق است. یونانی ها به آن Bibliotheca و رومی ها libri می گفتند که از واژه liber به معنای کتاب مشتق شده بود. در انگلیسی قرون وسطی به آن librarie ودر فرانسه قدیم به آن librairie می گفتند. این واژه با تغییراتی که کرد در انگلیسی به library تبدیل شد و در بیشتر زبان های لاتینی و اروپایی از واژه هایی مثل  bibliotheque، bibliothek وbiblioteca برای آن استفاده می شود. در ایران باستان از اصطلاح" دژنبشت" یا قلعه ی کتاب ها برای رساندن مفهوم کتابخانه استفاده می شد. در حوزه ی فرهنگ اسلامی و عربی از واژه هایی مثل بیت الحکمه، دارالحکمه، دارالعلم، خزانه الحکم، مخزن الکتب، دارالکتب، و مکتبة استفاده می شود که دو واژه ی مکتبة و دارالکتب در حال حاضر مصطلح است.

برای ارائه تعریفی از کتابخانه باید آن را از نظر فیزیکی و کارکردی مدنظر قرار داد.

از نظر فیزیکی می توان تعاریف زیر را برای کتابخانه در نظر گرفت:

-       کتابخانه مکانی است برای حفظ و نگهداری آثار مکتوب و غیر مکتوب که طی تاریخ تمدن بشر به وجود آمده است.

-       کتابخانه مخزنی است برای حفظ مواد و منابع هنری، علمی، ادبی، اجتماعی و غیره که بر روی رسانه های مختلف ثبت و ضبط شده اند.

-       کتابخانه مکانی است که انواع منابع و مواد در آن به صورت سازماندهی شده حفظ و نگهداری می شود.

-       کتابخانه مکان فیزیکی است که انواع رسانه های مکتوب، دیداری و شنیداری و الکترونیکی در آن نگهداری می شود.

اما از نظر کارکردی و اجتماعی تعاریف زیر را می توان ارائه داد:

-       کتابخانه نهادی است اجتماعی که سازوکار اصلی ذخیره سازی، حفاظت و اشاعه دانش و اطلاعات را فراهم می سازد.

-       کتابخانه نهادی است زاده ی جامعه که در طول تاریخ تمدن در خدمت حفظ و نشر دانش بوده است.

-       کتابخانه نهادی اجتماعی است که روح تمدن بشری را حفظ و نگهداری کرده است.

کتابخانه نهادی است که کارکردهای اصلی حرفه ی کتابداری یعنی جمع آوری، سازماندهی، اشاعه و مدیریت منابع اطلاعاتی در آن انجام می شود.

کتابخانه پلی است میان دانش مضبوط بشری بین نسل های گذشته، حال و آینده.

با تلفیق این تعاریف می توان کتابخانه را این اینگونه تعریف کرد: کتابخانه نهادی اجتماعی است که با ذخیره سازی، حفاظت و اشاعه ی پیشنه های مکتوب، دیداری و شنیداری و الکترونیکی با استفاده از خدمات کارکنان آموزش دیده در خدمت تعلیم و تربیت و توسعه سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، علمی و فرهنگی است.

منبع: کتاب و کتابخانه / علی مزینانی