رده بندی دیویی

رده بندی دهدهی دیویی: نقطه عطفی در تاریخ رده بندی های نوین کتابخانه ای

قرن 19 شاهد ظهور رده بندی های کتابخانه ای به همان صورتی است که ما امروزه آن را می شناسیم و مهم ترین قدم ها در ساخت این رده بندی توسط کتابداران آمریکایی برداشته شد در این میان، ملویل دیویی آغازگر تحول در رده بندی های کتابخانه ای و دوره ای است که آن را عصر نوین رده بندی های کتابخانه ای می نامیم. مهم ترین دلیل این ادعا نشانه های رده بندی دیویی است که تحول اساسی در سازماندهی کتاب ها به وجود آورد. در حقیقت نشانه رده بندی دیویی یک نوآوری مهم در تاریخ کتابداری به شمار می رود و از لحاظ اهمیت می توان آن را با اختراع خط و حروف چاپی متحرک مقایسه کرد. دلیل اهمیت این نشانه رده بندی دیویی آن است که تا بیش از دیویی، نشانه رده بندی مختلف باعث می شدند که کتاب ها در قفسه های کتابخانه یک مکان ثابت داشته باشند، اما دیویی مفهوم مکان نسبی را در کتابخانه مطرح کرد که گاهی زیر و زیر ساز در زمینه دسترسی به مواد کتابخانه ای به شمار می رود.

دیویی که خود کتابدار دانشکده امهرست بود و با مسائل سازماندهی کتاب ها به خوبی آشنایی داشت. در این رابطه که ایده نشانه رده بندی چگونه به ذهنش خطور کرده است چنین می نویسد:

پس از بررسی بیش از پنجاه کتابخانه متوجه عدم کارایی رده بندی های مورد استفاده در این کتابخانه ها و هدر رفتن پول و زمان در فهرست نوسسی های مکرر و دوباره کاری هایی که به دلیل استفاده از نظام های رده بندی مکان ثابت که در آن ها کتاب ها بر طبق اتاق ها، قفسه ها و ردیف های مشخص و بر اساس زمان ورودشان به کتابخانه و نه بر اساس موضوع و شماره گذاری می شدند گردیدم. به دلیل همین روش رده بندی به جای اینکه تمام کتابخانه ها تنها یک بار عمل فهرست نویسی و رده بندی را انجام دهند. دوباره کاری های قابل توجهی در بررسی مکان یک کتاب در قفسه انجام می گرفت. برای ماه ها فکر شب و روز من این بود که حتماً راه حلی برای رفع این مشکل وجود دارد و مسلماً اولین ویژگی این راه حل در سادگی آن نهفته است بعد از ماه ها مطالعه و بررسی راه حل به ذهنم خطور کرد؛ اعداد عربی

سادگی اعداد عربی تنها دلیل موفقیت نظام رده بندی دیویی نبود. استفاده از اعداد اعشاری نقطه عطفی در این رده بندی به شمار می رود. دیویی با استفاده از ترکیب دهدهی اعداد عربی و اعشاری، مفهوم مکان نسبی کناب بر روی قفسه کتابخانه را مطرح کرد.

دیویی نتیجه مطالعات و طرح ابداعی اش را اولین بار در سال 1876 در جزوه ای با نام" رده بندی و نمایه برای فهرست نویسی و تنظیم کتاب ها و جزوه های یک کتابخانه" منتشر کرد. وی در ویرایش دوم که در سال 1885 انتشار یافت نام متمایز" رده بندی دهدهی" را برای طرح ابداعی اش انتخاب نمود. این ویرایش، خمیره اصلی نظام رده بندی دهدهی دیویی به همان صورتی است که امروزه در دسترس ما قرار دارد.

باید خاطر نشان کرد که دیویی مبدع تنظیم دهدهی کتاب ها نبود. پیش از وی نیز اقداماتی در این زمینه انجام شده بود. از آن جمله می توان به طرح لاکروا دومین، دانشمند فرانسوی، اشاره کرد. وی در سال 1583م. یک نظام دهدهی را برای کتابخانه هنری سوم طراحی کرد. کتابخانه هنری سوم 10000 جلد کتاب داشت که بر اساس نظام لاکروا دومین می بایست در 100 قفسه که هر کدام 100 کتاب در خود جای می دادند قرار بگیرد. در سال 1865م. نیز شورتلف جزوه ای را با نام " نظام دهدهی برای سازماندهی و اداره کتابخانه ها" منتشر کرد. وی در این جزوه پیشنهاد کرده بود که کتاب ها در طاقچه هایی با 10 غرفه که هر کدام 10 قفسه دارند جای داده شوند.

نظام دهدهی فوق یک تفاوت عمده یا نظام دیویی داشتند لاکروا و شورتلف نظام دهدهی را برای قفسه های کتاب به کار می بردند، در حالی که دیویی نظام دهدهی را برای موضوعات به کار می برد. گرچه دیویی در طراحی نظام رده بندی خود از نظام های چندی تأثیر گرفته بود اما تأثیر نظام هریس بیش از همه در نظام وی مشهود است. لازم به ذکر است مبنای رده بندی هریس نظام بیکن بوده است با این حال مبنای رده بندی دیویی هرچه باشد، این رده بندی موفقیت بزرگی در سازماندهی مواد کتابخانه به شمار می رود رده بندی دهدهی دیویی بر اساس تحقیقات و بررسی های دیویی و با توجه به نیاز های کتابخانه ها طاحی شده است، ویرایش های اولیه آن بر مبنای پشتوانه انتشاراتی کتابخانه امهرست پایه گذاری گردیده است؛ نشانه این رده بندی انعطاف پذیر است و نمایه دقیق و کاملی دارد علاوه بر این رده بندی دیویی در یکی از شکوفاترین دوره ی کتابخانه های عمومی، یعنی زمانی که نظام قفسه باز در کتابخانه ها به کار گرفته می شد و مکان ثابت در کتابخانه ها جوابگو نبود، ظاهر شد. در این زمان، احساس نیاز به نظامی که بر اساس آن بتوان کناب ها را بر اساس موضوع در قفسه ها چید و آن ها را آزادانه از قفسه خارج و در جای خود فرار داد موجب استقبال بی نظیر از رده بندی دیویی شد.

می توان گفت نظام دیویی به عنوان اولین رده بندی کتابشناختی جدید، تأثیر به سزایی در رده بندی های پس از خود و سازماندهی مواد کتابخانه داشته است. نکته قابل توجه آن است که دیویی در زمان انتشار اولین ویرایش رده بندی در سال 1876م. تنها 25 سال داشت.

منبع: سازماندهی 4 با نأکید یر رده بندی کتابخانه کنگره آمریکا