رونذ رشد ادبیات کودکان در جهان

روند رشد ادبیات کودکان در جهان

روند رشد ادبیات کودکان در جهان به برداشت ها و تفسیرهایی که در هر عصر و دوره ای از ادبیات کودکان می شده بستگی مستقیم دارد. چهار مرحله مشخص در این روند دیده می شد. عصر ادبیات شفاهی که در آن دوران کودکی دوران تعریف شده و مشخص نبوده است، لذا کودکان در هر آنچه بزرگسالانشان به آن دسترسی داشته از طریق شفاهی سهیم می شده اند. لالایی ها، اسطوره ها، قصه های پریان، حکایت ها و داستان های حماسی و پهلوانی از آن جمله اند. در قرون وسطی با وجود خط و کتابت و سواد به دلیل محدودیت کلیسا، تربیت مدرسه ای در رم باستان پایه ریزی شده بود گسترش نیافت، لذا کودکان نتوانستند از اندک کتاب های موجود بهره بگیرند. قرن شانزدهم تا هجدهم با گسترش آزاداندیشگی و اهمیت یافتن دوران کودکی بتدریج کودکان در دائره ی توجه قرار گرفتند و کار گردآوری ادبیات شفاهی و مکتوب کردن آن ها برای کودکان، ادبیات کودکان را وارد دومین مرحله ی حیات خود کرد. در این دوران به دلیل گسترش صنعت چاپ، کتاب های خاص کودکان شکل گرفت که محتوای آن برگرفته از همان ادبیات شفاهی بود.

در قرن هجدهم تحت تأثیر اندشه های روسو نگرش به کودکی کاملاً تغییر یافت و کودکی دوران مستقلی شناخته شد که باید کودک را تحت تعلیم قرار داد و او را به طبیعت انسانی اش رساند. در آغاز قرن نوزدهم هانس کریستین اندرسن دانمارکی اولین کسی بود که شروع به نوشتن برای کودکان کرد و اذبیات کودکان را وارد مرحله سوم که خلق با توجه به الگوهای ادبی کهن بود، کرد. پیامد آن در قرن نوزدهم و بیستم نویسندگانی در پهنه ی جهان ظهور کردند که تمام توان خود را در خدمت خلق ادبی قرار دادند. قرن بیستم اوج شکوفایی ادبی، تنوع موضوعی و کیفیت هنری آثار مخصوص کوکان شد.

در پایان این قرن با گسترش فناوری های جدید و انقلاب الکترونیکی، ادبیات کودکان و در برابر جاذبه ها و ترفند های نور، صدا و رنگ در شرایط متزلزلی قرار گرفت. علی رغم آن کارشناسان این حوزه با پیشنهاد راهکاری های امیدوارند کتاب کودک با نوعی تجدید سازمان واقع بینانه و پذیرش این اصل که دیگر تنها رسانه نیست و خواندن در کنار دیدن و شنیدن مطرح می شود بتواند به حیات خود ادامه بدهد و رسالت خود را که ایجاد نوعی تفاهم در بین کودکان جهان است به دوش بکشد.                    

                                

سخنی با بازدیدکنندگان

 

                                          سخنی با بازدیدکنندگان

با سلام به شما بازدیدکنند گان عزیز و جستجوگر و کنجکاو. نمی دونم اومدن شما به این وبلاگ اتفاقی بوده یا به دنبال مطلبی می گشتین که به این وبلاگ برخورد کردین، در هر صورت بهتره این قسمت رو بخونید.

عزیزانم این وبلاگ برای بهتر نشون دادن، آموزش و راهنمایی آن دسته از کسانی است که در جستجوی کتاب برای خود یا فرزندان خود هستند. مطالب تا آنجایی که در توان داشتم بهترین ها را انتخاب کردم و در اختیار شما قرار دادم.

این وبلاگ رو طوری تنظیم کردم، که متنوع باشه زیرا خوم از یکنواختی راضی نبودم. مطالب گلچینی از کتاب، مطالعه و کودکان دوست داشتنی می باشد. تصاویر کودکانه را برای فرح بخش کردن وبلاگ گذاشتم.

به هر حال انتخاب از شماست و ارائه با ماست!

شما هستید که باید با نظرات، پیشنهادات، انتقادات خود منو راهنمایی کنید تا وبلاگ را به نحواحسن به نمایش بگذارم. سعی کنید همیشه افکار و ایده های مثبت خود را به دیگران هم انتقال دهید تا دانش شما مثمرْ ثمر باشد. من از اینکه در مورد وبلاگ کتابداری66 نظر دهید خوشحال میشم. و حتما به آن ها گوش می دم.

همین جا جای داره از سید بزرگوار آقای محمدرضا حسینیان  نهایت تشکر و سپاس را داشته باشم، زیرا ایشان همانند یک معلم مهربان مرا در ساخت این وبلاگ راهنمایی کردند. و وبلاگ های خوبی ارائه داده اند از جمله آنhttp://barnamenevisi.blogsky.com  می باشد که پیشنهاد میکنم یه سر به آن بزنید، چون اطلاعات جامعی در مورد وبلاگ در آن است. اگر مشکل وبلاگ سازی دارید وبلاگ برنامه نویسی کمک شایانی به شما میکند.

سخن کوتاه میکنم، چون جوهر خودکارم تمام شده است.  در آخر:

به اطراف خود با دید باز، با بینش وسیع نگاه کنید. ظاهر بین نباشید، بلکه ژرف نگر باشید تاهمیشه در زندگی موفق و مؤید باشید.

کتاب الکترونیکی، کاغذی همراه شما در هر ساعت شبانه روز.

باتشکر

           فاطمه ملکی راد

ضوابط کلی انتخاب کتاب برای کودکان و نوجوانان

ضوابط کلی انتخاب کتاب برای کودکان و نوجوانان

گرچه مطلوبترین شیوه ی انتخاب کتاب توسط خود کودکان و نوجوانان است، ولی به دلیل نداشتن ذائقه هنری و ادبی که امری اکتسابی است وبه زمان نیاز دارد و تا مدتی نمی توانند مستقیماً برای خود کتاب انتخاب کنند، ابتدا بزرگسالان با اتکا بر ضوابط کلی کتاب ها را بر می گزینند و سپس کودکان با توجه به علایق خود کتاب ها را برای مطالعه ی شخصی خود انتخاب می کنند. این شیوه دست بزرگسالان را باز نمی گذارد تا معیارهای شخصی خود را به کودکان تحمیل کنند و شیوه هایی مورد پذیرش است که دخالت بزرگسالان در گزینش را به حداقل رسانده باشد. در بررسی کلی، آثار از نظر محتوا ساخت و پرداخت، زبان و بیان، تصویر و کیفیت ارئه سنجش می شود. محتوا باید با زندگی کودکان مرتبط باشد و از پیش داوری ها و کلیشه های رایج به دور باشد. ساخت آن نیز هنرمندانه باشد، زبان آن ساده، روان و سلیس باشد و ضمن تناسب، توان خواندن مخاطب را دست کم نگیرد. تصاویر کتاب باید با موضوع کتاب و سواد بصری مخاطب همخوانی داشته باشد و مبتنی بر یافته های هنری  باشد. ضمناً کیفیت ارئه این کتاب ها نیز باید مطلوب باشد، یعنی دارای قطع مناسب، کاغد مرغوب، صحافی بادوام، حروف متناسب و صفحه آرایی جداب باشد.

انتخاب کنندگان کتاب برای کودکان و نوجوانان باید از ابزارهای انتخاب کتاب نظیر کتاب شناسی ها، فهرست ها، نقدها و بررسی ها کمک بگیرند، ولی خود نیز باید خواننده این آثار باشد و در انتخاب آثار از دانش فردی خود نیز کمک بگیرد و از فرصت هایی که با شرکت در آگاهی های آزاد نقد و بررسی ادبیات کودکان فراهم می شود جهت تکمیل اطلاعات تخصصی خود استفاده کنند.  

شعر کودک ونوجوان

شعر کودک و نوجوان

شعر یکی از مهمترین گونه های ادبی است که خیال انگیزی درونمایه ی آن را تشکیل می دهد که زبان عاطفی و موزون را طلب می کند. شعر کودک نیز از این عناصر بی نیاز نیست. گرچه درونمایه شعر کودک باید از زندگی خود کودک گرفته شده باشد، درونمایه مناسب، خود قالب مناسب را باز خواهد یافت. کودک ارتباط خود را با شعر لالایی و سایر اشعار عامیانه آغاز می کند و ابتدا بیشتر شیفته موسیقی کلام است تا معنی و بتدریج با کسب تجربه در خواندن پا به عرصه شعر ناب می گذارد. متخصصان شعر را زبانی طبیعی کودک می دانند و بر این اعتقادند که شاعران به دلیل روحیه ی خود مرکز گرایی، جان پنداری و شیفتگی به بازی شباهت بسیار با کودکان دارند ودر واقع پهنه ی شعر وامدار دوران کودکی است وبه همین دلیل است که کودکان با شعر رابطه طبیعی برقرار می کنند. تنها تفاوت در شعر کودک با شعر بزرگسالان جهان بینی و نگاه خاص کودک به زندگی است که سبب تفاوت در درونمایه ی شعر کودک می شود و تخیلی متفاوت از جنس تخیل بزرگسالان.

برای شعر کودک استفاده از وزن توصیه می شود، چرا که علاوه بر زیباسازی شعر، به دلیل ایجاز و بازی های کلامی تأثیر شگرفی روی خواننده به جای می گذارد و انتخاب وزن خود در القای حالت خاص مؤثر است. ارزش های رمزی و نمادین در شعر کودک در گرو استفاده از عناصر نمادینی است که برای کودک شناخته شده باشد. اشعار کودک می تواند روایی باشد یا تغزلی. اشعار روایی بیشتر مورد علاقه کودکان در سنین اول دبستان است و اشعار تغزلی پاسخگوی نیاز کودکان در سنین بالاتر. اشعاری با جانمایه ی طنز بسیار با کودکان ارتباط بر قرار می کند چرا که با ویژگی های خود کودک که سرشار از سرزندگی، نشاط، شوخ طبعی و شیطنت است تناسب دارد. شعر آزاد هم می تواند برای سال های آخر کودکی و دوران نوجوانی مورد استفاده قرار بگیرد. کودکان شعرهایی را که می فهمند دوست دارند و از شعرهایی که جنبه ی فضل فروشانه و تعلیمی دارد گریزانند. هر چه سن آن ها بالاتر رود بیشتر به خواندن شعر امروزی روی می آورند، از اشعاری که از ساختار زبانی بازی گونه برخوردارند لذت می برند. تشویق آن ها به شعر گفتن و به صدای بلند برای آن ها شعر خواندن در جلب علاقه آن ها به شعر مؤثر است. شعر کودک باید از درونمایه ای جذاب و ساختاری شگفت انگیز برخوردار بوده و تصویرهای ذهنی آن برای کودکان قابل دستیابی باشد و در مجموع سبب شادی آن ها باشد، برای آن ها خاطرات خوش به وجود آورد و شوخ طبعی را در آن ها تقویت کند.

شعر به دلیل داشتن عناصر تخیلی نیازمند به تصویر نیست مگر آن که تصویر بتواند دریچه ی جدیدی را به روی خواننده بگشاید و ابعاد پنهان شعر را به او بشناساند.

نوجوان با کسب تجربه ی خواندن شعر در کودکی می تواند شعر مناسب خود را از میان اشعار بزرگسال بیابد و می تواند برای گذر از دوره ی انتقال گزیده شعرهای بزرگسالان که با عواطف و احساسات و دل مشغولی های دوره ی نوجوانی مناسب باشد مفید واقع شود.

شعر کودک

پریای نازنین                                                       

چه تونه زار می زنین؟

توی این صحرای دور                                                                             

توی این تنگ غروب

نمی گین برف میاد

نمی گین بارون میاد؟

نمی گین گرگه میاد می خوردتون؟

نمی گین دیبه میاد یه لقمه خام می کندتون؟

نمی ترسین پریا؟ نمیاین به شهر ما؟    (شاملو، 1336، ص 163-164)

این شعر در مورد کنجکاوی کودک

هواپیما

آن بالا بود

نزدیک خورشید

دوست عزیزش

وقتی ابری را دید

در آن شیرجه زد و شنا کرد.                                                

بعد توی کف های سفید

شستشویی کرد.

آه اگر می شد

کمی بمانم

روی بال های نقره ای او

سفری کنم در آسمان

چه کارها که نمی کردم

ستاره ها را دست می انداختم

ابرها را غلغلک می دادم

و با قلم برای ماه

سبیل می کشیدم.    (سدیروپولو، 1374، ص 54)

این شعر دارای وزن برای کودک

گل ها رامن

می بینم گل

می گویم گل

می چینم گل         

می بویم گل

می دانم گل

می خوانم گل                                            

اما هریک

از این گل ها

دارد نامی

نامی زیبا

یا پیامی

از رویی خوش

از بویی خوش     (کیانوش، طوطی سبز هندی، 1369، ص 19-20)

شعر کودک روایی

یک گلوله برفی برای خودم در ست کردم            

آنقدر گرد و خوشگل که فکرش را هم نمی توان بکنی

بعد فکر کردم برای خودم نگهش دارم.

پیش خودم بخوابانمش.   

برایش لباس خواب درست کردم

یک بالش هم برای زیر سرش

دیشب دیدم گذاشته رفته

اما پیش از رفتن جایش را خیس کرده بود  (سیلور استاین)

شعر کودک تغزلی

کو کجاست

ماه نیست

پس چه شد؟

مثل رنگ                                                   

خورد شد

تکه تکه تکه شد

هر ستاره تکه ای                 

کو کجاست؟

ماه نیست

پس چه شد؟

 مثل برف

آب شد

چکه، چکه چکه شد

هر ستاره چکه ای

شعر نوجوان

برای قلب من،

این خانه چه کوچک است،

برای در د من

این دریا،

برای عشق من،

این جهان،

 قایق اندوه من                          

روی ساحل سال ها

شکسته است

مرا سیبی دهید        (چهکندی نژاد، 1366، ص 61)

منبع: ادبیات کودکان و نوجوانان و ترویج خواندن/ ثریا قزل ایاغ

کودک و کتاب